"De kunst van Bewust Bouwen zit niet in dát je het doet, maar hóe je het doet"
We zitten in de keet van project HighNote in Almere, op een zonnige dinsdagmorgen. Volgens Jan Koers (directeur Bewuste Bouwers) en Helen Halma (planontwikkelaar Heddes) is het ‘technisch weer’. Met uitzicht op het 19-verdiepingen tellende bouwwerk naast ons schenken we de koffie in. Eind vorig jaar won Heddes de eerste prijs voor ‘Best Presterende Bouwplaats’ met project MORE 1&2 in Leiden. Dit project omvat twee gebouwen van ca. 23.000 m2 waarin 703 studentenwoningen, maatschappelijke ruimtes en benodigde faciliteiten gehuisvest worden, zoals studieruimtes, eetkamers, wasruimtes en daktuinen. Natuurlijk is Helen mega trots op die titel. Maar hoe heeft Heddes die prijs in de wacht gesleept?
Jan Koers: “De prijs voor Best Presterende Bouwplaats is eigenlijk een logisch vervolg op hoe jullie werken. Ik ken Heddes al geruime tijd, vanuit de periode dat ik bij een betonfabriek in Zaandam werkte. Heddes doet wat ie zegt en zegt wat ie doet. Jullie zijn bewust bezig met je projecten en denken hier ook heel bewust bij na. Als ik die lijn doortrek dan zie je dat terug in MORE 1&2 Leiden. Het is niet ‘zomaar even bouwen’. De verschillende fases van het bouwproces zijn geen losse eilandjes, maar die zijn met elkaar verbonden. Je ziet dat nog weleens anders. Ik denk ook dat dat de kracht is van Heddes.”
Helen Halma benadrukt dat Heddes geen onderscheid maakt in de bouwplaatsen die worden aangemeld voor Bewuste Bouwers. “Wij hanteren de gedragscode op ieder project.”
Het Bewuste Bouwers-certificaat
Jan: “Veel bedrijven hebben een certificaat omdat het moet, bij Heddes is het doorleefd. Het winnen van de prijs voor MORE 1&2 is een bevestiging van wat je doet. Het Bewuste Bouwers-certificaat ontvang je direct bij aanmelding van je project, het is de kunst dat je ons certificaat moet behouden. Je doet het niet omdat het 'moet’, maar om te laten zien dat je het goed doet en dat je dat uit wilt stralen, het is een visitekaartje. Wij vertrouwen erop dat jullie doen wat je zegt, zo niet, dan wordt het certificaat ingetrokken."
Door mensen uit de praktijk te betrekken in de processen gaan ze zelf nadenken.
Vertrouwen
Helen: ”Dat vertrouwen is iets wat onder bouwers historisch gezien veel waard is: vertrouwen geven aan de voorkant. Vroeger werkten veel bouwers op basis van vertrouwen samen, zowel op het gebied van kwaliteit en in de vorm van hoe je met mensen en onderaannemers omgaat. Bewuste Bouwers benadrukt dat.”
Jan: “Als je met elkaar risico's aangaat dan moet je elkaar kunnen vertrouwen, dat is een belangrijk gegeven. Wat overigens de grootste uitdaging is want bouwen is niet zonder risico. En er gaan dingen mis, maar ga niet vingerwijzen naar wie het gedaan heeft. Kijk wél naar hoe we het samen op kunnen lossen.”
Helen herkent dit: “Gericht op veiligheid doet Heddes geen concessies aan het basisprincipe van een project. Het gemak van de hogere standaard wordt steeds meer gedragen. Bij de engineeringsfase zijn uitvoeringsteams betrokken zodat ze ervaring kunnen delen en straks in de keet minder problemen hebben. Daar zien we ook kruisbestuiving gebeuren en komen er goede ideeën op tafel. Bij Heddes hebben wij het juiste klimaat om collega’s de ruimte te geven, meningen te delen en ideeën aan te dragen. Daar worden de projecten beter van.”
Jan: “Dat is een hele belangrijke. Heddes verbindt zo de eilandjes en de uitvoerder wordt gehoord in zijn expertise, kennis en kunde. Zo kun je al vroeg voorkomen dat straks een ongeluk gebeurt. Door die betrokkenheid te vergroten en niet bang te zijn dat in de engineering weer iets aangepast moet worden, kies je voor de weg van de minste weerstand, niet op dat moment, maar op het totale project kies je daar juist wel voor.”
Helen: “Daar zit de sleutel, dat we alles samen doen. Iedereen telt mee, ook teamleiders die straks staan te tunnelen of te maken krijgen met een betonsysteem waar ze maar 3 meter ruimte voor hebben op de bouwplaats. Die verantwoordelijkheid wordt gevoeld. Van de eerste zin voor de nieuwe afspraak met de klant tot aan de oplevering.”
De bouwplaats als drijfveer
Als planontwikkelaar is Helen actief aan de voorkant van het project, maar de bouwplaats blijft haar drijfveer. Bewust Bouwen begint al tijdens het vormen van een team om in de planvoorbereiding tot het beste resultaat te komen. “Wij vinden al die processen interessant om in te stappen en daar zoeken we ook naar om het verschil te kunnen maken. De mensen in het team zijn toppers in het uitvinden van hoe het proces moet lopen om een project goed te laten slagen. Als je vroeg instapt weet je precies hoe alles in elkaar zit: het proces, het werkplan, de voorbereiding, alles. Als je de BLVC plannen, gebiedsplannen en stakeholders kent, weet je waar het succes ligt om het bouwproces straks fijn te laten verlopen.”
“Over veiligheid zei iemand laatst tegen mij: het gaat toch bijna altijd goed! Maar eigenlijk zou je kunnen zeggen, het gaat vaak net niet fout. Bewust zijn klinkt logisch en vanzelfsprekend. Maar het is niet vanzelfsprekend, het kost tijd en energie en je moet er scherp op blijven.” - Jan Koers
Jan: "Dat ‘hoe’… Dát is belangrijk. De auditors van Bewuste Bouwers hebben geen afvinklijstjes, maar een normkaart. De vraag die zij stellen is of je de norm haalt of niet en dan met name: hoe? De uitvoerder moet daarin meedenken. Hoe doe je iets? Hoe regel je het? Dan is het extra belangrijk om de historie te kennen zodat hij op die vragen antwoord kan geven. En alleen zo kan hij zelf ook proactief omgaan met de omgeving van zijn bouwplaats. Door de mannen of vrouwen uit de praktijk te betrekken in de processen gaan ze zelf nadenken: bewustwording, vanzelfsprekendheid en logica."
Helen: “Maar als je dat tien keer hebt gedaan, dan ben je niet meer bewust.”
Jan: “En dus moeten de praktijkmensen steeds opnieuw betrokken worden in het proces.”
Helen: “Het project wordt daarmee ook leuker. Ik ben gewend aan een hele papierwinkel en het interpreteren van wensen van een klant naar de oplossing voor buiten. Voor mij was de kers op de taart in Leiden dat ik de schakel kan zijn tussen uitvoeringsteam en contractpartijen. Ik gaf ze vertrouwen het te kunnen, maar het ook te doen en tot leven te laten komen in de uitvoering. Het mooie is, bij Heddes wint de nieuwsgierigheid. Wat wil de opdrachtgever? Wat kunnen wij en hoe komt dat bij elkaar? Als je eenmaal die zaadjes hebt geplant, is de basis gelegd en ga je stap voor stap verder waardoor je groeit in je omgevingsmanagement.”
Jan: “Als ik de vraag omdraai: hoe maak jij de uitvoering bekend met Bewuste Bouwers? Wat vraag je aan ze?"
Helen: “Ik deel aan het begin voornamelijk de wensen van de klant. Ik interpreteer voor het team hoe we dat uit kunnen rollen en dan ontstaat het gesprek. Eerst is er altijd scepsis met een vraag waarom men dat zo wil. En vaak is dat een goede vraag. ”
Jan: “Een uitvoerder ‘moet’ vaak al veel dus vraagt zich af wat Bewuste Bouwers toevoegt. Ik zeg altijd dat het een extra tool is om te laten zien hoe trots je mag zijn op je werk. Bouwers zijn vals bescheiden, maar laat het zien! Wij helpen je een uithangbord te zijn. Wij slaan jou op de borst.”
Omdenken
In de audits die Bewuste Bouwers doen is steeds meer transparantie zichtbaar ten aanzien van wat er gebeurd is, wat niet goed is gegaan en wat men ervan kan leren. “Het lering trekken uit- wordt te weinig geuit. Dat is omdenken en dat zijn we niet gewend. We zijn gewend om ons te verdedigen en altijd maar onder de aanval te liggen. Blijkbaar heeft de bouw altijd onder vuur gelegen en hebben we er een tweede natuur van gemaakt ons te verdedigen. Nu moeten we wennen aan het trots te laten zien wat we maken. Kijk maar naar buiten! Er worden prachtige dingen gebouwd,” aldus Jan.
Helen: “Het is een belangrijke taak van mij en mijn collega’s om een goede tolk te zijn tussen de wereld die de bouw heet en iemand die daar niets van weet. Daar zit een heel gat. Je gaat vaak letterlijk in de achtertuin van mensen aan de slag. Er zijn zoveel logistieke processen en functies die om een bouwplaats heen gebeuren die ieder hun eigen perspectief en bewegingswereld hebben. Ga je best maar doen om die brug te slaan.”
Jan: “Trots zijn en transparantie. Laat het zien! En dan kom je terug bij het begin. Bouwen doe je niet alleen. Als je niets deelt dan krijg je geen begrip. Bewuste Bouwers helpt bedrijven in het uitdragen van trots. Wij zijn open en transparant, geven rapportages terug, de auditor komt terug op hoe we gezamenlijk dingen kunnen verbeteren. Begin 2024 wordt de omgevingswet van kracht waardoor veel dingen straks niet meer verplicht zijn, maar je hebt een zorgplicht om aan dingen te voldoen. Dus daar moeten we in de toekomst ook samen in optrekken. Zo herijken wij nu onze gedragscodes zodat we aan kunnen sluiten op de nieuwe omgevingswet.”
Bewuste Bouwers is een gedragscode
De gedragscode bestaat uit 5 pijlers: Omgeving, Veiligheid, Vakmensen, Milieu en Verzorgd. De pijlers zijn uitgewerkt in normkaarten, die de handvatten geven om aan de norm te voldoen. Bewuste Bouwers is dé leerschool om elkaar scherp te houden en binnen de juiste paden te blijven.